OMTRENT BREL IN ZANDVOORDE

Net als bij de Kapellekensbaan vroeg curator Frans Vercoutere me om een tekst voor het literaire gedeelte van de kunsttentoonstelling Omtrent Brel.
Ik vertaalde 'Ne Me Quitte Pas' naar het West-Vlaams en bracht dat samen met Wim Wallays twee keer in de Sint-Bartholomeuskerk voor een volle zaal gelovigen; op de vernissage op zondag 23 september, waarbij we, samen met onze drummer Steven Duyck, nog een handvol gloednieuwe Turfnummers presenteerden, en bij de finissage op zondag 14 oktober, waar Katrien Verfaillie, beter bekend als Pigeon On Piano (check haar pagina!), de aanwezigen ontroerde met haar verhaaltjes op piano.
Wim verraste daarna met een cover van Lambchopgitarist William Tyler, 'Highway Anxiety', als ik me niet vergis.
Verder werden er nog enkele dichters uitgenodigd en was er de literaire matinee Dichter Bij Brel. En enkele weken lang hing er poëzie op hoeken en pleinen, en langs de straten van Zandvoorde...
Zelden zo'n mooi podium voor mijn West-Vlaamse gedichten gekregen, en dan nog in zo'n fijn gezelschap!

+8

OVER ALTIJD ERGENS OORLOG OP STRIPSPECIAALZAAK

Rino Feys over Altijd Ergens Oorlog 2	13/10 TOP
"Ik herinner me dat ik — het is ondertussen alweer een jaar of zes geleden — in het restaurant toevallig naast het tafeltje van Jimmy Hostens zat. Halverwege het aperitief vroeg hij me of ik geen zin had een verhaal te schrijven over de Eerste Wereldoorlog. Hij was gefascineerd door het boek van Johan Delbecke, Kinderen in de Eerste Wereldoorlog. 'Maar ik ben een tekenaar, geen schrijver', zei hij. De week nadien zaten we weer ergens naast elkaar en toen was het snel beslist. Wat meteen vast stond, was dat het verhaal verteld zou worden vanuit de ogen van een kind. Geen boek over de loopgraven of de soldaten aan het front, maar over gewone burgers in bezet gebied, en hoe zij zich moesten zien te redden. Ik begon te lezen over de Groote Oorlog. Roeselare bleek een garnizoensstad te zijn geweest, die kreunde onder het bestuur van de Duitsers. Niet zoals Ieper waar de geallieerden de dienst uitmaakten — en dat weliswaar zwaar gefolterd en met de grond gelijk gemaakt werd, maar waar de bevolking tenminste geen vier jaar lang naar de pijpen van de bezetter had hoeven te dansen. Hier moesten de mensen van meet af aan alles ondergaan en afstaan en ze kregen er weinig of niets voor terug. Altijd maar inleveren. Hand- en spandiensten verrichten. En als de boeren of arbeiders al iets kregen, dan was het een aalmoes. Maar het was ook een mensenleven waard, want wie weigerde, bekocht het meestal met de dood. Dus werd er handel gedreven met de vijand en klussen uitgevoerd aan het front. Vader was gaan vechten en moeder moest de zaken thuis zien te beredderen met zes, zeven, acht kinderen — dat was helemaal niet uitzonderlijk toen. Monden die gevoed moesten worden. Op elk niveau dienden er afspraken gemaakt en compromissen gesloten met de vijand. Zaken die men na de oorlog liever vergat. Ik heb mijn grootouders nooit iets over de Eerste Wereldoorlog horen vertellen, hoewel ze die als kind hebben meegemaakt. Iedereen zweeg als vermoord, alsof het de moeite niet was het erover te hebben, alsof de oorlog zich vooral in de Westhoek afgespeeld had. Toen we op zoek gingen naar ons verhaal, waren we dan ook stomverbaasd toen we te weten kwamen hoe lelijk de Duitsers hier huisgehouden hadden, hoe zwaar de oorlog hier toegeslagen had. En voor wie dacht dat het ergste voorbij was na de dag die als Schuwe Maandag de geschiedenisboeken haalde, toen de Duitsers bij het begin van de oorlog in Roeselare lukraak negenendertig inwoners executeerden: dommage pindafromage! Brand In de nacht voorafgaande aan onze nationale feestdag, zaterdag 21 juli 1917, voerden de Engelsen zware bombardementen uit waarbij het Arsenaal, de broederschool en de academie in de vlammen opgingen. In het Arsenaal waren er op dat moment soldaten en paarden gelegerd die geen schijn van kans hadden tegenover de beschietingen. Tientallen van hen vonden de dood in de vlammen. Zoals gewoonlijk werden er ook burgers gedood door de Engelse kogelregens, collateral damage, zoals men dat noemt. Jimmy slaagt er hier bijna in de hitte tastbaar te maken. Alsof je de vlammen voelt! Priesters op de vlucht  Je ziet het wel vaker bij iemand voor wie het uur van de dood gekomen is: dat deze nog snel zijn heil zoekt bij God. Zelfs de meest ongelovige begint dan plots in wilde devotie te bidden. Want baat het niet, dan schaadt het niet! Aan het begin van de oorlog, toen het duidelijk werd dat er niets meer aan te doen was, dat er daadwerkelijk een oorlog zat aan te komen, viel de bevolking hier collectief in doodsangst op de knieën en vroeg de almachtige om hulp. Er werden talrijke smeekprocessies georganiseerd om het onheil alsnog af te wenden maar het mocht niet baten. Later, toen de oorlog al over de helft was, werd het de Roeselaarse priesters ineens te heet onder de voeten en lieten ze hun kudde in de steek. Vader Aan het begin van de oorlog werkt vader als seizoensarbeider in Frankrijk. In die tijd was het heel gewoon dat je een tijdlang naar het buitenland trok om er te werken. We lieten de vader van Marie deze rol opnemen om de last voor het huishouden, het opvoeden en het beschermen van de kinderen op de schouders van de moeder te kunnen leggen, als bij de moeders wiens man aan het front zat. Daarnaast heeft Marie hierdoor een reden om het verhaal op te schrijven: omdat er zoveel tegelijk gebeurt dat ze vreest dat ze het meeste vergeten zal zijn tegen dat ze haar vader terugziet. In ons verhaal vernemen ze voor het eerst iets van vader aan het eind van het eerste deel door middel van een brief. Het tweede deel start met moeder die deze brief voorleest. Daaruit blijkt dat het vader ook niet voor de wind is gegaan en hij sinds het begin van de oorlog al menig watertje doorzwommen heeft. Altijd Ergens Oorlog is gebaseerd op meerdere getuigenverslagen en dagboeken uit het Roeselaarse in die tijd. De gebeurtenissen die binnen deze dagboeken overeen kwamen, vormen de rode draad waarbinnen we onze verzonnen hoofdfiguren hun avonturen konden laten beleven. Het gezin staat model voor meerdere gezinnen uit die tijd. Hierboven zie je hoe vader vanuit Nederland terug naar België vlucht, naar zijn gezin. Maar hij loopt recht in de armen van de Duitsers. De perspectieven zijn weer uit de kunst. Dit is het derde stripverhaal dat Jimmy tekent en hij wordt steeds beter. Ik ben heel dankbaar dat ik met hem heb kunnen samenwerken. Ik kon mezelf geen betere tekenaar wensen! Heel wonderlijk is het om je woorden tot leven te zien wekken. Dit is de laatste pagina die Jimmy getekend heeft voor dit verhaal. De Rode Baron 'Ik zou zo graag de Rode Baron nog eens laten vliegen boven Rumbeke', zei Jimmy op een keer, toen hij de laatste pagina's van het boek naderde, 'maar dat kan niet, want op dit moment van het verhaal is hij al enkele maanden dood.' Ik vind dat dit voor een stripauteur geen belemmering mag zijn. Want je bevindt je als schepper maar een trapje onder God! Nee serieus, ga je gang, zolang je er maar eerlijk over bent dat je op dat moment een loopje met de waarheid neemt. En zo neemt die goeie, ouwe Rode Baron nog eens deel aan een luchtgevecht terwijl hij in werkelijkheid al een tijdje onder de groene zoden lag. Ik vind het zalig hoe Jimmy's vliegtuigen stuiteren door het luchtruim. Soms doet hij me zelfs denken aan Hugo Pratt voor wiens werk ik een grote bewondering heb. Die vervreemding, dat mysterieuze. Ik vroeg Jimmy ooit eens naar Pratt, maar hij was niet echt vertrouwd met diens werk. Het is dus puur toeval! Bevrijding Ons boek staat ook nog even stil bij de bevrijding. Na de eerste euforie komt al snel de kater, want een oorlog kent geen winnaars. Van de 5.388 huizen in Roeselare waren er nadien nog 1.677 bewoonbaar. Van de meer dan twintigduizend inwoners bleven er nog enkele honderden over. Het merendeel was op de vlucht geslagen. Veel vluchtelingen zagen hun vrees bij terugkeer bewaarheid worden: have en goed waren met de grond gelijk gemaakt. Maar ook voor wie zijn huis nog had, was het helemaal opnieuw beginnen. Dit allemaal bovenop het gemis van familie en vrienden die het niet overleefden. Niemand komt ongeschonden uit een oorlog. In het eerste deel van Altijd Ergens Oorlog maken we kennis met Martha Cnockaert. Ze was de dochter van café-uitbaters die een kroeg hadden op de grote markt, waar ze geregeld achter de bar stond. Daarnaast werkte ze als verpleegster in het college dat omgebouwd werd tot lazaret. Ze verwierf het IJzeren Kruis voor haar werk. Door haar gezinssituatie en werk kwam zij vaak met Duitsers in contact en het verzet benaderde haar om informatie in te winnen. Zo werd Martha een spionne. Haar verhaal is nogal omstreden en kent bij de inwoners van Roeselare maar weinig bijval. Het werd nooit bewezen, maar er waren vermoedens van dubbelspionage. Ze wordt beschouwd als iemand die van alle walletjes mee at, en men was ervan overtuigd dat ze in het boek dat haar man nadien over haar wedervaren schreef, een leugenachtig portret van zichzelf neerzette. Maar het boek werd een wereldwijde bestseller, er werd een Britse film over haar wedervaren tijdens de oorlog gedraaid, en in het buitenland werd ze overal door grote menigtes onthaald als een heldin. Meerdere boeken volgden. In het eerste deel van Altijd Ergens Oorlog wordt ze door de Duitsers ontmaskerd en krijgt ze de doodstraf. Door het IJzeren Kruis werd het vonnis omgezet in levenslang. Hierboven zie je hoe ze aan het eind van de oorlog weer vrijkomt."

HET MYSTERIE VAN HET AL DAN NIET VERDWENEN DAGBOEK VAN JULES DUJARDIN

Op donderdag 4 oktober, om acht uur 's avonds, gaf ik een lezing uit de dagboeken van Jules Dujardin in de Gemeenteraadszaal van het Roeselaarse Stadhuis. Ik heb geen ogenblik getwijfeld toen men me vroeg. Het bood me de mogelijkheid om Jules eer aan te doen. Het was ook een kans om het boek nog eens volop in de schijnwerpers te zetten vooraleer het opnieuw, en misschien wel voorgoed, in de vergetelheid wegzonk. Ik vond dat ik dat Jules, na zijn hulp aan ons, wel verplicht was.
Dus begon ik met de toch wel onthutsende vermelding dat het boek vermist was. Dat men het stadsarchief ondertussen al enkele keren doorploegd had, maar het niet meer terugvond. In de pauze kwam de schepen van cultuur, Dirk Lievens, me op de vingers tikken. Dat ik dat niet had mogen vermelden.
'Hoezo?' zei ik. 'Voor wij met het boek aan de slag gingen, was er niemand die nog weet van het boek had, en als ik nu zwijg, wordt er ook niet meer naar gezocht.'

Toen ik het scenario van Altijd Ergens Oorlog schreef, wou ik eerst en vooral een rode draad spinnen met waargebeurde feiten die als kapstok kon dienen. Daaraan zou ik dan de belevenissen van mijn personages ophangen. Belevenissen die eveneens gebaseerd waren op waar gebeurde feiten. Jimmy had weet van een authentiek dagboek dat zich in het archief van de stad Roeselare bevond. Op verzoek mochten we het boek bekijken, we mochten er zelfs foto's van nemen, maar we konden het niet ontlenen. Wat maar normaal was natuurlijk, aangezien het de enige kopie was van het werk. Zo hebben we het hele boek gefotografeerd, Jimmy die de pagina's omslaat terwijl ik de foto's neem. Thuis sneed ik de foto's digitaal bij tot het juiste formaat, maakte ze iets scherper en bundelde ze in een pdf die ik afprintte. Zo kwam ik tot een boek van 420 pagina's.

Op de lezing, na mijn vermelding dat het boek vermist was, gooide ik een pak papier op de tafel voor me.
'Ziehier, voorlopig de laatste kopie', zei ik.
Tijdens de pauze nam de schepen de toch wel indrukwekkende stapel pagina's vast.
'Dit is dus ons boek', zei hij.
'Nee,' zei ik, 'dit zijn de foto's die wij van jullie boek namen, die we bewerkten en in een pdf opsloegen, en tenslotte hebben afgeprint.'
Hij legde de pak papier terug.

De voorbereiding voor de lezing was heel arbeidsintensief, je mag gerust stellen dat ik het een beetje onderschat had. Om te beginnen moest ik het boek helemaal opnieuw lezen. Voor het scenario van het eerste deel van Altijd Ergens Oorlog, de graphic novel over de gevolgen van de oorlog voor de bevolking in Roeselare die ik samen met tekenaar Jimmy Hostens wou maken, had ik het relaas van Jules al eens gelezen, een kleine zes jaar geleden, samen met verschillende andere dagboeken, terugblikken en getuigenverslagen over de eerste wereldoorlog in en rond Roeselare. Toen we aan het tweede deel van ons verhaal begonnen, las ik het dagboek van Jules opnieuw.

Het is een uiterst boeiende leeservaring. Aanvankelijk vult Jules zijn dagboek met grote tussenpozen aan. We bevinden ons in de verwarrende en broeierige dagen die aan de Groote Oorlog voorafgaan. Maar naarmate de aanwijzingen sterker worden dat de strijd onafwendbaar is, begint hij regelmatiger te noteren, met soms meerdere aantekeningen op dezelfde dag. Zo kunnen we van op de eerste rij toezien hoe de legers zich langs beide zijden opmaken voor de op handen zijnde confrontatie. Jules noteert wat hij in zijn omgeving hoort of in de krant leest en vult dat aan met zijn eigen ervaringen en bedenkingen. Langzaamaan krijg je een beeld van hem: de oudste zoon van een gezin met zes kinderen waarvan het jongste enkele maanden oud is, die ontredderd vaststelt hoe de wereld zoals hij die kent een dreun van jewelste krijgt. Eerst is iedereen ervan overtuigd dat de strijd van korte duur zal zijn, en de oorlog alweer afgelopen, nog voor die wel en goed begonnen is. Op Schuwe Maandag echter mag de bevolking al eens proeven van wat hen de komende tijd te wachten staat. De Roeselare binnenmarcherende Duitsers, velen nog halfdronken van de vorige avond, worden onder vuur genomen door enkele achtergebleven Franse soldaten en denken dat het de bevolking is die hen aanvalt. De tol is hoog; 39 burgers worden lukraak uit hun huizen gehaald of van straat geplukt en geëxecuteerd. Het is het begin van een lange, wrede nachtmerrie waar velen niet meer uit zullen ontwaken. De zwierig en passioneel geschreven aantekeningen van Jules vormen een heel authentieke kijk op het gebeuren, en zijn nu eens hoopvol en poëtisch, en dan weer radeloos en verslagen. Je krijgt een ongepolijst en confronterend beeld van wat het is om in een oorlog terecht te komen.
Voor de lezing las ik het boek dus voor een derde keer en selecteerde toen de stukken die ik voor wou lezen. Vooral stukken die we niet voor de strip hadden gebruikt.

Ik heb me meerdere keren verwonderd over de scherpe blik en taalvaardigheid van Jules, me afgevraagd of er misschien geknoeid kon zijn met zijn aantekeningen, en of ze wel authentiek waren. De pagina's 350 tot 373 lijken met balpen geschreven, in tegenstelling tot de pagina's ervoor en erna: daar werd een pen gebruikt wat vanzelfsprekender is voor die tijd. Want de balpen werd pas vanaf de jaren vijftig massaal in gebruik genomen. Maar op die bladzijden is het papier ook bleker, en zijn er weinig of geen verkleuringen te zien, en er werden ook geen correcties op aangebracht, dit alles in tegenstelling tot de andere pagina's. Misschien was het origineel in een zodanig slechte staat dat Jules het later overschreef? Want dat hij zijn dagboek nadien nog bijgewerkt heeft, bewijst het naschrift dat hij er na de tweede wereldoorlog heeft aan toegevoegd, en waarin hij de Duitser als mens probeert te ontleden. Twee oorlogen waren er duidelijk teveel aan.

Dat Jules zijn dagboek nadien herschreef zou verklaren waarom sommige anekdoten zo meesterlijk opgebouwd werden. Die taalvondsten en zwierige schrijfstijl. Hij is geen Hugo Claus natuurlijk, maar het lijkt ook geen vijftien, zestienjarige die hier aan het woord is.
En toch denk ik dat het hier voor het grootste gedeelte de originele aantekeningen betreft. Je moet die nieuwjaarsbrief maar eens bekijken (zie de dossierpagina's in Altijd Ergens Oorlog 2). Welke volwassen man zou zoiets op deze manier verwerken? Daarnaast zijn er ook de vele krantenknipsels uit die tijd die hij in zijn dagboek kleefde en omwond met aantekeningen en opmerkingen. Je ziet duidelijk waar hij op een bepaalde dag iets opschreef, en er later op diezelfde dag nog wat aan toevoegde, wanneer er weer iets meldenswaardigs voorgevallen was.
En tot slot: het maakt me ook niet zoveel uit, of dit nu het oorspronkelijke verhaal is, of een iets meer geromantiseerde, herwerkte versie. Het is gewoon een heel authentiek, aandoenlijk en hartverscheurend relaas van een gewone burgerjongen die temidden in die Groote Oorlog zat en daar, tussen de vijand, moest zien te overleven.

Omdat we er van meet af aan voor kozen om het wedervaren van gewone burgers te brengen, was het boek van Jules 'gefundenes fressen'. Alles werd vanuit de ogen van een kind verteld en dankzij hem wist ik al snel waar ik naartoe wou met mijn verhaal. Meer dan enig ander boek dat ik over de oorlog las, heeft het mijn koers bepaald. Het stak me een beetje dat we niet meer met het dagboek konden doen. Want het was niet de bedoeling dat Altijd Ergens Oorlog het boek van Jules ging worden. Na het verschijnen van het eerste deel heb ik me in menig interview de vraag gesteld waarom het boek van Jules niet kon worden uitgebracht, vanwege de geschiedkundige waarde maar ook als eerbetoon aan onze voorouders wiens levens zwaar gehypothekeerd werden.
Toen we met het tweede deel bezig waren, besloten Jimmy en ik dat er aan het eind zeker een dossier aan Jules gewijd moest worden. Naast een zeldzame foto van Jules als kind wilden we twee pagina's uit zijn dagboek publiceren. Omdat we meenden dat de kwaliteit van onze foto's onvoldoende zou zijn (wat uiteindelijk niet zo was), vroegen we of we het boek nog eens mochten inzien, om een betere foto te kunnen nemen. Toen we na verloop van tijd nog eens informeerden, bleek de archivaris de ruimte al enkele keren vruchteloos te hebben doorzocht. Met andere woorden: het boek was spoorloos.

Na de lezing kwamen mensen me feliciteren, en vertelden toen verbaasd hoe ze door de schepen benaderd waren met de vermelding dat het geen waar was, dat het boek niet verdwenen was maar zich gewoon op het archief bevond.
En ook de volgende dag, tijdens de voorstelling van het boek, opnieuw in het stadhuis, benadrukte hij nog eens dat het dagboek in het archief lag, en dat er al vage plannen waren – nu gebleken was wat een waardevol document het was – om er iets mee te gaan doen.
Jimmy en ik lachten eens naar elkaar en haalden de schouders op.

De twee dagen daarna moesten we signeren aan de oude tramstatie, de plaats van waar de Duitsers honderd jaar geleden naar het front vertrokken. De archivaris vertelde hoe kwaad de schepen was toen bleek dat het boek daadwerkelijk verdwenen was, en dat ze nu volop op zoek waren.
Jimmy vroeg of ze ook eens hadden gekeken in het lokaal waar wij het boek hadden mogen inzien en beschreef de plaats en de hoek waar we het boek zes jaar geleden hadden gefotografeerd. Dat was de ruimte die tegenover het archief lag. De archivaris zei dat het boek zich daar niet kon bevinden, dat het geen steek hield, maar, omdat Jimmy bleef volhouden, dat hij een kijkje zou nemen.
Daarnaast zou hij me een mailtje sturen met kopie's van landkaarten uit die tijd die ik nodig had om de juiste straatnamen te hebben voor een ander verhaal dat ik momenteel over de eerste wereldoorlog schrijf.

Twee dagen later zag ik op Facebook een post van schepen Lievens passeren:
“Uit de schatkamer van ons stadsarchief. Het dagboek van Jules Dujardin is een oorlogsverslaggeving van Wereldoorlog 1 verlucht met foto’s en krantenknipsels gemaakt door de in 1901 geboren Roeselaarnaar Jules Dujardin. Een deel is in stylo geschreven en de stylo dateert van lang na wereldoorlog 1. Het werk werd beëindigd in 1946. Een mooi werkje waarvan fragmenten als inspiratie dienden voor de strip altijd ergens oorlog.”

Die avond kreeg ik een mailtje van de archivaris met de gevraagde plattegronden. Ik bedankte hem, en vroeg of ze iets geweest waren met de tips van Jimmy omtrent de plaats van het verdwenen dagboek. Hij schreef terug:
'Dag Rino, Graag gedaan! En ja, hoor, de dagboeken zijn terecht na de gouden tip van Jimmy!'

'Dus de boeken hebben zes jaar op dezelfde plaats gelegen?' stelde Jimmy verwonderd vast toen ik het hem vertelde.

Kortom, het was dus weer een heel leerrijke ervaring.

VOORSTELLINGSWEEKEND ALTIJD ERGENS OORLOG

Een fantastisch weekend waarin we Altijd Ergens Oorlog 2 mochten voorstellen en aan de man/vrouw brengen. Donderdag een lezing in het stadhuis, vrijdag de officiële voorstelling, zaterdag signeren aan de oude tramstatie (vanwaar de tram honderd jaar geleden soldaten naar het front bracht) en vandaag, tijdens de 27ste Krottegemse Rommelmarkt, voor de Barlaban in de Sint-Hubrechtsstraat. Een mooie wisselwerking met de oude tramstatie: wij stuurden er geïnteresseerde passanten heen, en de toezichthouders daar stuurden mensen die voor het boek kwamen naar ons. En wat je ook voor zijn neus schoof, Jimmy draaide er zijn hand niet voor om en signeerde het in een mum van tijd en met zichtbaar genoegen...

ODE AAN JULES DUJARDIN

Een lezing geven in het stadhuis over het dagboek van Jules Dujardin. Ik heb mezelf vervloekt omdat ik de me in die positie had gebracht. Wie dacht ik wel dat ik was! Lezingen geven! Maar het stond in de sterren geschreven dat het zou gebeuren, en in de folder van 't stad. Dus las ik het dagboek van Jules opnieuw en selecteerde enkele aangrijpende stukken. Probeerde het geheel te duiden.
Niets zo saai als een lezing waar iemand voorleest, ik kreeg er nachtmerries van. Maar Jules is zo goed, dat kun je niet improviseren. Je moet de jongen, want dat was ie toen hij het schreef, recht doen. Dus las ik zijn woorden voor, anderhalf uur lang.

Je leest en kijkt op, en probeert daarna meteen weer aan te sluiten in je tekst.
Pas later besefte ik wat ik had gezien.
De gezichten van al die mensen die geraakt waren door het verhaal. Die honderd jaar terug waren gekatapulteerd, middenin de groote oorlog. Iedereen was mee.
De groote stilte, zo verwoordde iemand de reactie van de zaal achteraf.
Jules Dujardin, ik wou dat ik je de hand kon schudden, en zeggen: ik wou dat je dat allemaal niet had hoeven mee te maken. Maar je hebt het meesterlijk opgeschreven!

AMBASSADEUR VAN DE KRINGLOOPWINKEL

'En, heb je je een beetje geamuseerd?' vroeg ze op de terugweg. Ik begon al pijn in mijn hoofd te krijgen van de witte wijn. Een beetje te gulzig geweest. Het was zaterdag, en na het laatste uur van een intense werkweek was ik zo vlot mogelijk naar huis gereden, met de zeven kilometer marge in het achterhoofd. Me snel omgekleed en het broodje dat ze voor me had klaargemaakt, verorberd naast haar in de wagen terwijl ze naar de vernissage van de tentoonstelling reed - waar we hoe dan ook te laat zouden arriveren.
'Ja,' zei ik, 'maar het ging de hele tijd over de kringloopwinkel'.
'Dat komt ervan,' zei ze, 'als je er verhalen over schrijft!'

'Ik weet het,' zei ik, 'maar toch. Het begon toen ik thuiskwam, je weet wel, Nadine van een beetje verder in de straat? Ze kwam me tegemoet en zei dat ze nu een Spotify abonnement heeft. En vroeg toen of de kringloopwinkel interesse zou hebben in haar stereo installatie. Dat het toch zonde was om iets dat perfect functioneert, weg te gooien? Want dat er toch nog altijd iemand blij mee zou zijn? Ik beaamde want ze had natuurlijk gelijk.
Ze voegde eraan toe dat ze nog wel een en ander mee te geven had.
En toen we binnenkwamen bij de tentoonstelling liep ik de oude meester tegen het lijf, je weet wel? Met zijn bulderende stem? En die vroeg me meteen of er soms van die oude fietspompen bij ons te verkrijgen waren. Want hij had er eentje nodig voor een toneelstuk. En terwijl we daarover bezig waren, klampte iemand anders me aan, je kent haar hoor, ze volgt les op de academie, met de vraag of ik geen oud verroest vogelkooitje had staan.'

'Het is niet waar! Echt? Wat zei je? Het is weekend? Vanaf dinsdag ben ik weer beschikbaar?'
'Nee, want die mensen spreken dat niet met elkaar af. En het gebeurt wel meer dat ik gevraagd wordt om naar iets uit te kijken. Een fiets. Of bierglazen. Rollen behang om op te tekenen. Weet je nog, die honderden pluche dieren voor dat toneelstuk? Of de oude bestekken en dat kapotte speelgoed voor de academie?
Ze wou dus een oud vogelkooitje voor een werk waarmee ze bezig is. En dat ik een mailtje stuurde als er eentje bij ons binnenkwam. En daarna raakte ik in een gesprek verzeild waarin ik moest uitleggen wat het verschil was tussen een ophaling van meubelen en de werking van onze inboedelservice. Want die mensen hadden door een sterfgeval een huis leeg te halen.'

'Dus jij bent nu het aanspreekpunt van de kringloopwinkel?' vroeg ze, niet zonder enige ironie in haar stem.
'Het zijn lieve mensen en het is ook helemaal niet erg, maar het was toevallig wel allemaal na elkaar.'
'Maar nu ben je klaar met werken!' zei ze terwijl ik uitstapte om de poort te openen.
De buurman zwaaide en liep zijn huis snel binnen.
Dat herinnerde me eraan dat ik nog steeds voor een relax voor hem moet kijken. Niet te donker maar ook niet bleek van kleur. Niet te groot, en mechanisch, want er zit geen stopcontact in die hoek. En in een goeie staat.

SKOAN MATERIOAL

'De kringloopwinkel in Avelgem, met Rino!'
'Alloo, is t mè de kringloopwinkle?'
'Joat, mè Rino van de kringloopwinkle in Oavelgem!'
'Meuge k ik ne kée n twuk vroagn? Oale gyder wok meubels up?'
'Zeker en vaste!'
'K zoen veruuzn en kee t éen en t andre da j meugt een!'
'Aja? Wè, k goa ne kée n nummre van de transportdienst geevn! Moe moa zeggn uj gréed zyt voe te skryvn!'
'Ja wachte wei... En jamoa, zoen ze zyder ton morrn kunn komm?'
'Morrn! Dat is wel styf rap! Ge goa veel sjanse moetn een doavoarn… Moa ge kunn noais weetn! Miskien da ze doa in t roende moetn zyn mè ne camion! Ge kun moa probeern ee!'
'Zeg moa wei!'
'Nul zessnviftig, drientwientig, neegnentwientig, véertig!'
'A, moa kée sjuuste gebeld noa doa, en t pakte niemand up!'

'Ja, t is ool n bitje loate ee… Miskien moe j nog ne kée probeern?'
'Ja, t moe morrn oolesies weg zyn wan k moete myne sleutel ofgeevn an n eigenoare!'
'En over wuk goat t sjuuste?'
'Twoalf skoane, sterke stoeln, moa z een in t duuvekot gestoan en ge goa z éest ne kée moetn ofspijtn! En ne vrée skoane sterke toafle in éen stik, woa daj mè twoalfn an kunn zittn! N deen goa wok ne kée n wreeve moetn een, wan je stoenn by die stoeln… En ton nog ne stofne canapee, meen der verre noais in gezeetn! Splinterniewe! En gee gyder toch zukne n atelier née? Woa da j retoechn doet? Wan ge goat ne wel ne kée moetn èr overtrekkn! Jee n bitje ofgezien van uuze kattn!'
'Oeie… Da klinkt éegluk nie zoa goed... Z oan da verzeekre nie willn meepakkn, uuze chauffeurs...'

'Moh! Van wuk nie? Alliz, zukkn skoan materioal!'
'Jamoaja, der is wel veel werk an, ee?'
'Jah! En ge zy gy nog van ne goe joar gy! Ge zoe gy verzekers willn da t nog ool niewe is!'
'Eégluk moej t ozoa zien menéer; moest je gy t in ne kringloopwienkle zien stoan, zoej t zelve nog willn koopn?'
'Ba nink née! Wan k geeve t weg! Moa ge moe t nie een! Kee t ool dikknst hoard, dat de kringloopwienkels zoa zindelijk gekomn zyn! Ge goa doamee moetn uplettn wei!'
'Nu moawé, menéer, weet je wuk? Bel gy moa nog ne kée noa transport! Miskien springn ze doa wel n gat in de lucht van contentement!'
'Aja, k zoe nog n bitje peizn! Alliz, k goa nog ne kée probeern!'
'En u ze vanoavnd nie mée uppakkn, moej morrnnuchnd tieluk nog ne kée belln ee!'
'K goa da zeekre doen! Bedankt ee!'
'Geirne gedoan, en ne goe n oavnd ee! En véél succes!'

SIGMUND UND SEIN FREUND

Ooit, lang geleden, had ik een gesprek met de frontman van Sigmund und sein Freund voor de RifRaf. Het is, zoals ik al aangaf, lang geleden. Maar ik herinner me nog de vreemde omgeving waarin ik terecht kwam en die je kunt omschrijven in een zin waarin woorden staan zoals drift, begeerte, vuur, occult, voodoo, duister en wellust. Het was voer voor kenners en die bevonden zich soms ver buiten de landsgrenzen en waren vaak niet van de minsten. Zo kwamen ze onder meer in 120 minutes van Paul King op MTV. Dirk van Severen zou een kunstenaar in meerdere disciplines blijken. Hij staat nog altijd op de barricaden, al is het nu eerder met beeldend werk: weerspannig, onthutsend én sensueel maar nooit vrijblijvend...
Maar dat den Dirk mijn boek zou lezen en daarna zou besluiten promo te voeren voor het ding, had ik nooit verwacht!

WAAROM

Marina en Zainab zitten helemaal aan het eind van de tafel naast elkaar. Hoewel Zainab slechts een beetje Nederlands begrijpt, en Marina enkel West-Vlaams spreekt, lijken ze in een discussie verwikkeld. Ook nadat de werkbespreking begonnen is, gaat de woordenwisseling verder.
'Marina en Zainab, wat is er aan de hand?'
De discussie valt stil. Plots richt Marina zich op, en wendt zich strijdlustig naar me.

'Ja, ze vroagt woarom da wyder nie an under zyn! Wuk moe k ik doarup zeggn? Da t normoal is zeker? Da we nie an under zyn? Wyder zyn wyder en zyder zyn zyder é! En t is ol ookn ozoa gewist! Alléz, ik ee eur wel géern, moa ja, ke kenne k ik eur ee, en k weete da ze zy n broave is. Nu en ton komm eur joenges speeln mè de myne. Of goan de myne noa doa. T is moa da k wille zeggn. Moa ool de réeste? Da weete k ik nie ee! Wan ke kenne under nie! Wuk komm zyder ier éegluk wok doen? Kun ze nie gunter bluuvn?'

Soms weet je niet waar te beginnen.

LAT MY NU NIE VOOLN

('NE ME QUITTE PAS' IN T WEST-VLAMS)

Lat my ier ny zittn
Ooles slyt en kuj vergeetn
en wuk n avance dat t uus spyt
Ort, uuze miseerje is versleetn
t is ool verloorn tyd
We moetn nu voar uus kykn
anders is t lik n ploate die bluuft angn
en voe n twien die doad is
is te loate
moa wieder kunn 
nog erbegunn

Moa lat uus nu nie vooln
Lat my nu nie vooln
Lat my nu nie vooln
Lat my nu nie vooln

K goa an de zée n uus 
voe joe bouwn
woa da j ool kunt doen wuk da j wilt
n paradys 
woa da k joe up andn kunne droagn
en k goa doa ton gedichtn 
voe joe skryvn
binst da we luustern 
noa de skoenste skyvn
van Jacques Brel
In myn erte zy j gy myn godinne
In myn land myn keuneginne

Moa lat my nu nie vooln
Lat my nu nie vooln
Lat my nu nie vooln
Lat my nu nie vooln

Lat my ier nie zittn
We goan were lik begunnelingn zyn
K goa joe bewyzn da we t kunn
En dat r nog koppels zyn die vul vier
voe n twidde kée zyn erbegunn
En we goan zwygn 
van dedee die achter zyn gebleevn
Zoa da we were voars kunn 
mè uus leevn

Moa lat my nu nie vooln
Lat my nu nie vooln
Lat my nu nie vooln
Lat my nu nie vooln

Let up van ne noedn vulkoan 
woa dat r géen leevn mée in zit
Ge zoe nog léluk kunn verskietn 
ut n were begunt te beevn
Of da stik groend woa dat r 
nietn up lykt te groein
Moa woarup dat ooles stoat te bloein 
u j nog n kée kykt
T is lik oend en katte zeggn de minsn 
ut n twoasn nie goat
moa moe ze doa nu toope 
in da mandeke zien sloapn!

Moa lat my nu nie vooln
Lat my nu nie vooln
Lat my nu nie vooln
Lat my nu nie vooln

Lat my ier nie zittn
Myn troann goan droogn
En myne moend goa zwygn
En k goa in ne noekske kruupn 
voe noa joe te kykn
Oe da j danst en were kunn lachn
En voe noa joe te luustern
Oe daj were plekke makt 
voe my in joe gedachn
k goa nie up joen zenuwn werkn
in j ne weug loopn
en k goa géen woord tevele zeggn
K wil ooles doen 
omda j nie zoe verleggn

Moa lat my nu nie vooln
Lat my nu nie vooln
Lat my nu nie vooln
Lat my nu nie vooln

SOAI AFFAIRE

We liepn roend up de rommelmarkt in Meulebeke. Ka compasje mè Toetn. Ze wos zoa bly toen da we de lisse paktn voe te goan wandeln. Moa in de plekke van ne groate wandelinge woaby da ze koste snuffeln an oagn en murtjes of eur koste droain in ne veugelstroent in t ges, zat z ier vaste tussn minsn die mè under andn up underne rugge stoenn te loern noa ool diene noedn briel. Binst da z achter eendn a kunn zittn! Nu en ton zag ze ne nandern noend die in t selste parket zat, en t wos lik of da da eur kalmeerde. En da z ool ne kée n brokke van ne woafel a gevoenn, en ne stéert van ne stokvis ielp verzekers wok.

We stoenn te kykn noa ne oop tuug van ne twien die verzekers zyne zolder a gekuust; t wos ool koeiroste en ier en doa oengn der zels nog kobbenettn an. En ja verzekers éesn uuls gespoard, t lag der vul van.

'Kée compasje mè Toetn', zeie k.
'Ja!' zei ze, 'ze zeg verzekers: Wukn soai affaire is dat ier!'
We liepn troage deure, moa k zoage vanuut ne noogoek oe datr n twien zyn nooft mè ne snak noar uus droei. K geboarde van nietn en k zoage dat n deen wos van wien da da tuug doa lag. Zyn oanzichte! Ge koste skoane zien dat n serieus in zyn gat gebeetn wos. Achternoa besef je dat t géen avance is, moa up da moment peisde k dak n twuk moeste zeggn.
'Ge moet r nie up lettn, t is uuzne noend die da peist', zeie k teegn èm.
'T is my ool gelyk!' snakte ne. 'K oare t olyk nie!'

SECRETARESSE

Faisal gunt zichzelf geen rust tijdens de pauze. Hij wil constant zijn Nederlands oefenen. En dat je hem corrigeert telkens hij een fout maakt.
Hij neemt een zwarte, een gele en een rode stift uit het blik voor ons en legt ze in die volgorde op tafel.
'Dat is Belgische vlag.'
'En wat is de Afghaanse Vlag?'
Hij vist de gele stift er van tussenuit, schuift de rode tegen de zwarte en legt daar een groene naast, waarna hij triomfantelijk naar me lacht.
'Welke is de mooiste vlag?'
Hij kijkt eventjes bedenkelijk naar me, merkt dat ik ernstig ben, en laat zijn blik op de stiften zakken.
'Kleur van vlag maakt niets uit', zegt hij. 'Afghanistan is mijn land, ik hou van mijn land. Het is niet goed in mijn land en dat is jammer. Maar in België is het goed. En goede mensen in België. Ik ben blij dat ik hier ben.' Hij stopt de stiften terug in het blik dat op tafel staat.

'Hoeveel provincies in België?' vraagt hij plots.
'Negen', zeg ik snel.
'Tien!' Hij roept het bijna, het enthousiasme van een kind.
'West-Vlaanderen, Oost-Vlaanderen, Oostende, nee niet Oostende, Antwerpen, Limburg, Luik, Luxemburg, Vlaams-Brabant, Waals-Brabant, Namen en Henegen, Henogen, Henegon...'
'Henegouwen', verbeter ik hem, hij knikt.
'De president van België heet Filip.'
'Er is geen president in België', zeg ik.
'Maar Filip...', zegt hij.
'Filip ja, maar president, nee.'
'Nee, nee, hoe zeggen...'
'Koning', zeg ik.
'Ja, koning Filip!'
'Weet je het verschil tussen koning en president?'
'Ja, president is keuze van mensen. Koning keuze van papa!' Je kunt niet anders dan meelachen, het is zo aanstekelijk als hij lacht.
'Weet je al wat je hierna wil doen?'
Hij weet meteen wat ik bedoel.
'Ja, eerst ga ik taal leren. Daarna kijk ik voor ruibewuis.'
'Rijbewijs.'
'Ja, ruibewuis. En dan leer ik computer. Héél belangrijk, computer!'
'En wat ga je daar mee doen? Met wat je leert?'
Verlegen slaat hij de ogen neer.

Je ziet het wel vaker bij deze jonge mannen die hun jeugd gemist hebben door op de vlucht te zijn. Een lange, moeilijke reis vol ontberingen die hen gehard heeft, en waardoor ze een eelterige bolster hebben aangemaakt die je als buitenstaander maar moeilijk kunt peilen. Maar als je hun vertrouwen wint, kun je een glimp van de inzittende opvangen en zijn het plots weer kinderen. Heel ontroerend is dat. 

Laatst toonde hij me onder het eten een filmpje op You Tube; een forse man die in een fitness center op een bank gaat liggen. Een tweede man reikt hem een halter met gewichten aan. De eerste man maakt zich klaar om het ding aan te nemen, het ziet er allemaal heel ernstig uit. Maar als de halter in zijn handen belandt, ontsnapt er hem een forse wind. Ogenblikkelijk barst iedereen in het filmpje in lachen uit. Het was beslist niet voor het eerst dat Faisal ernaar keek, maar ook hij gierde van het lachen, viel bijna van zijn stoel en moest nadien de tranen uit zijn ogen vegen.

'Ik wil secretaresse worden.'
'Wat? Secretaresse?'
'Ja, is goed werk!’
‘Maar dan zul jij eerst naar ziekenhuis moeten, Faisal.'
'Waarom naar ziekenhuis? Nee nee, niet naar ziekenhuis. Ik secretaresse worden!’
Ik sta recht en veeg een deel van het bord af, neem een krijtje en schrijf ‘secretaresse'. Daaronder schrijf ik 'secretaris'.
'Kijk Faisal, secretaresse is een meisje. Daarom zul jij naar ziekenhuis moeten. Maar wil je dat niet, dan kun je nog altijd secretaris worden. Dat is een jongen.' Hij begint hoofdschuddend te lachen.
‘Secretaris’, zegt hij, 'ik wil secretaris worden.'
'Hoelang ben je naar school geweest, Faisal?'
'Tot vierde' zegt hij.
'Hoe oud was je toen?'
'Ik was dertien, en toen ben ik naar hier gekomen. Ik wist niets. Helemaal niets! Alles over de wereld heb ik hier geleerd, in België.’
'Waarom wil je secretaris worden? Wat wil je dan doen als werk?'
'Telefoon opnemen bij dokter!' zegt hij. 'Of in OCMW, aan loket zitten en mensen doorsturen!'
'Dat lijkt me een plan', zeg ik.
'Maar eerst moet ik goed Nederlands leren', zegt hij. 'Jij moet helpen, hier in kringloop, om taal goed te maken!'
'Om juist te leren spreken', zeg ik.
'Ja', zegt hij vastberaden, met een koortsachtige blik waarmee hij ambitieus voor zich uit staart.
‘Om juist te spreken voor Faisal!’

VERNIS

Ze komt hier enkele keren per week langs; een kort geblokte gestalte, haar haar in een dot en hamsterwangetjes. Eerst dachten we dat ze ergens kwaad om was, maar ze kijkt gewoon zo chagrijnig. Dat ze niet antwoordt op verwelkomingen of een 'tot ziens!', is ook heel normaal - hebben we ondervonden. Ze kijkt niet naar je, zelfs niet als ze je iets vraagt. En een bedankje kan er nooit vanaf. We nemen het haar niet kwalijk, zo is ze nu eenmaal.

De verrassing was dan ook des te groter deze namiddag, ik was bezig met het prijzen van fietsen toen ze eraan kwam, maar dit keer keek ze me lachend aan en liep kordaat naar me toe.
'Amai, zo'n mooi artikel in de Dag Allemaal! Hoe ben je daarin terecht gekomen? Drie pagina's! Mooie reclame ook voor de kringloopwinkel... Zijn ze naar hier gekomen voor een interview? Allez, proficiat hoor!' Ze is de derde deze week die me erop aanspreekt. Het is dus waar dat een nummer van het tijdschrift wekenlang van hand tot hand gaat.
Dat het daarna soms nog jaren in de wachtzaal van de dokter ligt, had ik zelf al ondervonden.

Veel meer dan lachen en knikken kon ik niet doen, want ik kreeg er geen woord tussen. En voor ik het goed en wel besefte, liep ze weer verder dus had het geen zin meer om te proberen nog iets toe te voegen aan het gesprek. Toch altijd verrassend als iemand plots ontpopt tot een geheel ander persoon dan diegene die je op basis van indrukken en vooroordelen voor je denkt te hebben. Dat moment dat het ijs breekt en je een glimp opvangt van de mens onder de vernislaag.

Waardoor ik, toen ze even later met een volle boodschappentas terug naar buiten liep, 'tot ziens!' riep. Maar ze keek strak voor zich uit met dat norse gezicht, en gaf opnieuw geen kik meer.

ZENUWN

Ge wos nie an de kerke
Ge werkte oole doage en de zundag
ging je noa de vinkezettinge
Snoavns zat je t liefste oolene
in de keukne mè j ne muziek
Ge a niemand noadig
en ge lachte mè de minsn
die van de zenuwn wistn
T wos joe ool gelyk

Nu oare k da je vele scréemde
en gebeedn las in bedde
omda j nie koste sloapn
Da j héele doagn
pilln pakte teegn de zenuwn
die joe ploagden en da j
de radio luwe zette
voe joe te verdoovn en da j
snachs verdoolde in je n uus

Doa lig je nu
(up joene buuk, oe méer da j skart…
éen van joen favoriete kluchtn)
Joen oogn zyn toe
joen koakn zyn ingezakt
géen muziek mée voe joen oarn
Joen zenuwn zyn stille gevooln
géen mins da j nog moe luchtn
en joen lippn
een z an mekoar geplakt

HUMO

Iedere week kijk je in je Humo; op een recensie durf je niet hopen maar misschien, heel misschien maakt iemand wel een toespeling op je boek... En kijk, vandaag was het zover! Mooi ook, de nieuwe betekenis dat het woord Kruimels hier krijgt. 
Zou ik dit het voorspel mogen noemen?

ZAKKN ME KLEERN 3

'De kringloopwinkel in Avelgem, met Rino.'
'Hallo, t is ier nog ne kée met ik ee, ge wit wel? Van die zakkn mè kléern?'
'Ja madam?'
'T is toch vandoage ee da ze komm?'
'Joat madam, kee doaves ool ne camion gezien, ze zyn up boane.'
'Jamoa, da stoa ier ool buutn van te n achtn ee! Woarom moet da zoa tyluk buutn stoan u ze moa zoa loate komm?'
'Ja madam, ze moetn zydre ne groatn toer doen en ze weetn zydre nie oevele da der goa buutn stoan en oeveel werk da ze goan een... Moa ge meugt erup reeknen, ze komm gelyk oloe!'
'Ja, wan ool die skoane kléern… Moeste t begunn rinn!'
'Joat, moa toet nu toe een we chance get ee! Ee? Alloooooo!'

ZAKKN ME KLEERN 2

'Hallo, de kringloopwinkel in Avelgem, met Rino.'
'Allo, t is ier mè ik ee, kee verleen weke gebeld voe die twée zakkn mè kléern.'
'Ja, madam? En ga géern die doozn mè boekn wok mee gegeevn?'
'Ja, moa k mochte nie van gy!'
'Moa ge gienk ze by joen gebeurs zettn, voe tegoare mè under meubels mee te geevn. Eén ze ze ton meegepakt?'
'A, moa dat is nu vrydag ee. Ka gemist van weke! Moa voe wuk da k belle: da zyn nog vrée skoane kléern wei, in die zakken! En k zoe k ik da nie wegdoen moeste k nie zoa vermoagerd zyn! Moa ke kunne der nie mée in! Allez, t is te zeggn, ze zyn nu veels te groat voe my! En tis doamee da k ze wegdoe. Dat is toch morrn ee, da ze die zakkn mè kléern upoaln?'
'Joat madam.'

'En k moete k ik da ton van te n achtn snuchns buutn zettn?'
'Joah madam.'
'En woanéer goa ze doa ton achter komm?'
'Ja, da k ik da nie wete wei madam. T is n bitje te zien uj gy in t begun of up t ende van underne toer weunt.'
'Ja, ool goed en wel, moa wuk ut begunt te rinn? Eej doar ool up gepeisd? Zukke skoane kléern! Hallo?'

'Ja, k zoe k ik zeggn, plak joene zak goe toe ee...'
'Ze zyn toe geknobbeld.'
'Of stik die kléern éest in ne n andern zak, en trek de zak van de kringloop der ton over...'
'T is te loate, kee z ool toegeboendn! En ool die kapstokkn, moe j die kapstokkn wok een?'
'Zyn t plastiekne?'
'Joat, van die getne.'
'A, doa zyn we nietn mee madam, da goa voe t containerpark zyn.'
'Voe t containerpark? Zukke skoane kapstokkn?'

'K goa je moetn loatn, ze roepn my ier madam... Madam? Alloooooo!'

KRUIMELS IN DAG ALLEMAAL

'En k koste t lik nie geloovn, k peisde: jee de kafte van n Dag Allemaal getrokkn by n twuk dat n zelve gefabriceerd ee moa tis olyk woa!'
'Dat is nu n éeste kée van myn leevn da k ik n Dag Allemaal kope! En kee der ne kée in gebloaderd moa joene n artiekle is toch néenigstn da k geleezn een wei!'
'K weete, t is recloame moa probeer nu wok moa voe ne kée in n serieus bledje te groakn ee!'
'Ziet, u ze willn, da ze wok ne skoan n artiekle kunn skryvn ee!'
'Jamoa, ge zoe verskietn oeveel minsn dat r da leezn!'
'Zeg, skoane ee, in n Dag Allemaal! Allez, dat is nu ne kée géestig sig, n twien in n Dag Allemaal da we kenn!'

GIGANTISCH

Ik sorteer de bakken met vinylplaten. We hebben een collectie binnen gekregen die het verdient om wat ruimte te krijgen in onze muziekafdeling. Tijd om afscheid te nemen van een aantal gevallen sterren, vergeten goden en lang geleden omhoog gevallen blaaskaken. Aaron komt bij me staan. Hij bedient de kassa en heeft zonet het rek met sierraden op orde gezet. Hoog tijd om een nieuw klusje te verzinnen.

'Is het juist dat al die platen vijftig cent kosten, Rino?'
'Ja, tenzij het iets speciaals is. Dan vragen we iets meer en schrijven het bedrag op de binnenkant van de hoes.'
'Maar waarom kosten al die andere maar vijftig cent?'
'Omdat niemand ze vandaag nog wil. Zoals deze van de Kermisklanten, de Heikrekels of kijk hier: Zing en Dans met Tante Terry. Of bij de verzamelelpees: Alle Dertien Goed, Hammond Cocktail, Accordeon Festival, Golden Trumpets... Maar ook in de bakken met solo artiesten zijn het altijd weer dezelfde namen die terugkeren: Nana Mouscouri, James Last, Julio Iglesias, Demis Roussos, Freddy Breck... Ooit was iemand er heel blij mee, maar die persoon is er misschien niet meer. Of zijn platenspeler is kapot. Door de prijs goedkoop te houden hopen we dat een klant ze in een vlaag van nostalgie toch wil.'

'Jammer... Ze zien er nog zo goed uit.'
Hij schudt zijn hoofd en kijkt naar de platen die ik uithaal.
Ik wijs hem op de twee bakken die bij me staan.
'Deze bak is voor het vinyl. Dat kan dan bij de multistroom. En in deze hier gooi je de hoes, die mogen dan in de bak met papier en karton.'
Hij begint te sorteren.

'Maar moest je die platen nu opzij zetten en je wacht een hele tijd, dan worden ze toch vanzelf weer geld waard, of niet?'
'Ik denk het niet, Aaron.'
'Maar héél, héél lang!'
'Ik betwijfel het ten zeerste, Aaron.'
'Echt gi-gan-tisch lang!'
'Tegen dan is de mens er ook niet meer, Aaron.'
'Maar dat zullen wij niet meer meemaken, Rino!'

ZAKKN ME KLEERN 1

'De kringloopwinkel in Avelgem, met Rino!'
'Alloo… Is t mè kringloop?'
'Met Rino van de kringloopwinkel in Oavelgem!'
'Alloo menéer, k moete kée n twuk zeggn… Noaste weke woensdag komm z achter n textiel ee?'
'Da zoe kunn madam, ke kenne de kalender van d upoalingn nie van buutn.'
'Nu moa wi, ze komm dus noaste weke woensdag achter n textiel en kée k ik ier n doaze of twée mè boekn da k zoe willn mee geevn.'
'K peise da da nie goa goan madam. Ze komm zyder sjuuste moa achter n textiel.'
'Jamoa, k zoe die doazn up de groend zettn en die zakkn mè textiel der up! Ze goan ze ton olyk wel meepakkn zeekre?'
'T probleem is, madam, da ze sjuuste moa voarzien zyn up textiel, en da ze wok nietn anders meugn meepakkn...'
'Oe moe k ik dat ton doen? K stoa k ik ier mè die boekn... K zyn k ik ool zessntachntig en ke kunne k ik da nie mée zelve briengn... T is toch te jammre voe da by t papier te zettn? Alléz, ku j da nie regeln? Voe ne kée?'

'Miskien moej noa d uphoalingsdienst belln madam, joen situoasje uutéen doen en vroagn, ut de camion ne kée passeert, dat n stopt en die doozn mè boekn ton meepakt.'
'Oe... Kuj gy doa nie voa belln miskien?'
'Joak, moa ton moe k ik éest belln noa doa, ortn wonneer dat t voar under past, en ton belln noa joe voe te kykn ut da voe joe past. En ut da ton ny past voe joe moe k ik were belln noa…'
'Ja tis wel. Eej doa ne nummre van?'
'Ge moe moa zeggn uj gréed zyt voe te skryvn.'
'Ja.'
'Nul zessnviftig...'
'Nul zessnviftig...'
'Drientwientig...'
'Drientwientig...'
'Neegnentwientig...'
'Neegnentwientig...'
'Véertig...'
'Véertig...'

'En uj noa diene nummre belt kuj ton nen dag en een eure ofspreekn, noa volgens da t past'.
'En wonnéer zoen ze ton komm?'
'Moa t is doamee da j moe belln ee madam...'
'En noa woa moe kik ton belln?'
'Wè, noa diene nummre da k sjuuste gegeevn een! En ze goan zyder ton ne kée kykn in undernen boek wonneer dat er n twien ool tjunders moe passeern.'
'Aja? Morrn komm ze by myn gebeurs n kasse of twée uphoaln!'
'Wie komt er n kasse of twée uphoaln?'
'De kringloopwinkel née!'
'Wè, zet ze derby!'
'Wuk, zet ze derby?'
'Die doazn mè boekn! Ze goan ze ton van éeste kée meepakkn!'
'Die doazn by die kastn van myn gebeurs zettn?'
'Bè ja, doe da moa, t is ton ool in éne kée weg!'
'Dus met n textiel meuge k ik die doozn nie meegeevn moa mè die kastn wel?'
(Diepe zucht)
'Zy j doa nog?'
'Voe diene textiel goan ze van deure toet deure madam, ool up dezelstn dag. Voe die kastn kom ze specioal of. En zeen ton toch nog plekke oovre, verstoaj t? Alloo? Alloooooo!'