zondag 18 september 2016

NIEMAND

Het is stil.
‘Hoe is het met je familie in Syrië?’
‘Goed’ zegt hij, knikt, zegt: ‘dank u’ en staart naar het voorbij glijdende landschap.
Tijdens de eerste weken dat hij bij ons werkte heeft hij me enkele dingen verteld. Toen het hem te veel werd wellicht. Over familieleden die de afgelopen dagen stierven in de bommenregen waarmee de hemel het op zijn familie gemunt had.
‘Ik zit hier’ hij wees naar zijn kop koffie (het was pauze) ‘en zij zitten daar…’
Hij keek me aan en haalde zijn schouders op.


Hij is pas twintig, maar heel plichtbewust en begaan met zijn werk in de Kringloopwinkel. Daarnaast gaat hij naar school. Op maandag leert hij voor kapper. Op dinsdagavond volgt hij Engels. Hij heeft hier al verschillende oude en versleten schoolboeken om Nederlands te leren van de papierstapel gered.
‘Als ik niet moet werken, wil ik studeren’ zei hij eens. ‘Ik wil niet thuis zitten wachten en niets doen ’s avonds. Thuis hier is enkel om te slapen.’

Hij heeft een zetelbed gekocht en dat breng ik met mijn bestelwagen naar zijn huis, wat voor mij - ’s avonds, na het werk - maar een kleine omweg is.

Plots begint hij te praten.
‘Verleden week is er een vliegtuig neergestort op een veld naast mijn dorp. We hebben geluk gehad. Maar iedere dag sterven daar meer dan dertig mensen.’
Waar? wil ik vragen, maar ik zwijg. Iedere vraag lijkt banaal.
‘China en Rusland werken samen met IS’ zegt hij. ‘Het kan niet anders. Want daar is IS en hier wonen wij (hij maakt cirkels in de lucht) en hier (hij wijst naar de laatste cirkel) komen alle bommen neer.’
Zijn Nederlands is verre van perfect, en soms zegt hij woorden of zinnen in het Engels. Maar hij heeft de afgelopen tijd veel vooruitgang geboekt. Hij leert snel.

‘Mijn vader had huizen en fabrieken in Damascus. Mijn familie was welstellend, en we kwamen niets tekort. Ik ging er naar de universiteit. Mijn vader zei me dat, als ik slaagde, hij er voor ging zorgen dat ik kon studeren in Groot-Brittannië. Maar dat was voor de oorlog. Toen was een dollar vijftig Syrische lira waard. Vandaag kost een dollar soms tot vijfhonderd lira.
IS ontvoert de kinderen van rijke mensen, en vraagt dan miljoenen lira losgeld.’
Het is weer even stil.
‘Zelfs onze eigen president gooit bommen op onze huizen. In Juli werd het huis van mijn oom getroffen. Maar niemand die tussenbeide komt.

En het gaat alleen maar om petroleum’ zegt hij. ‘IS beheerst nu de petroleumvelden in Syrië en de wereld koopt aan hen. Moest de wereld willen, dan kunnen zij IS snel uitschakelen.'
Ik parkeer de wagen voor zijn deur. Klaar om uit te laden. Hij blijft zitten. Ik kijk hem aan. Moedeloosheid.
'Niemand die de mensen in Syrië helpt.’

VLINDER

K dromde da Hugo Claus in myne café zat
ja, k iele were café moa t wos wok
n bitje lik ne Kringloopwienkle

K goave em ne stylo voe te skryvn
want t skoat em n twuk te binn
dat n vergeetn wos


Je zag ter beter uut dan toen dat n nog leefde

'K ée oalsan probeern ne vlinder te zyn'
zei t ne troage, lik of dat ne n gedicht voarn las,
'moa k veranderde in ne rupsme'

K besefte oe da k zyn stemme gemist a
binst da k z ne rolstoel noa buutn rée
wan je wilde smoarn

Je trok van zyn sigarette lik ne begunneling

OE

U j noa buutn lopt, is t lik of da j uut ne frigo komt en de wereld joe mè z ne n éetn oasme upslokt.
K a Jason doaves zien sukkeln mè n éenpersoansmatrasse dat n noa buutn probeerde te droagn binst da twée stokoede minsn héel de wienkel deure achter em tjoktn.

Nu zie k oe da ze troage – mè die bandn die noadig ne kée gebloazn moetn zyn - over de knappnde gravé weg rynn. De matrasse lig up t dak van underne n oto.
Der komt n lient uut de oopn gedroaide ruutn oal achter en vanvoarn, en de twée endn van da lint komm toope in t middn boovn de matrasse in ne roatle woamée da ze toet t uuterste aangespann zyn.

Ge moe j ne kodak oalsan by joe éen...

Ge kun zien da Jason content is van zezelvn.
'K éet geprobeerd, moa t kost nie in underne koffre' zeg ne, ut n myn oanzichte ziet en beseft dat miskiens toch niet de beste uplossinge wos.
'Aaa' zegge k.
'En oe goan die minsn nu uut underne n oto groakn?'
K zie em peizn en oe da z ne frang voalt. Je stoa te kykn noa my, verwoenderd, lik dat n radselke is, toet dat n t nie langer kan éern.
'Oe?'

Die oentgoochelienge ut n ziet da k ik t wok nie weete.

DIENE TYD VAN T JOAR

Z éen de tarwe ofgereen
en de maïs komt twée meter ooge
en de patatteplantn komm bruun
en doa stoat r n caravanne te koope
en de koein liggn in de skowte
en verleen weke wos t er ne hittegolf
en in t Kringloop doen ze n actie mè inlegpottn
en by de gebeurs ligt der n stéer stoofoet up n dam
en de kermesse stoa gréed up de markt
en de coureurs koersn were noar under werk
en in n Aldi zyn de cornéts uutverkocht
en de tomatteplantn groakn tenn
en oal die oaiballoos in wit plastic
zyn lik eiers uut de ruumte
en t CVO gif ne n extra infodag


T is zoekn achter ne vint mè ne lange broek
moa wok achter éen mè bruune béenn
en de meiskes kleurn under oar were doenker
en de minsn van t oostn verlangn noa t westn
en de minsn van t westn een heimwee noa t zuudn
en snuchns angt der nen doam over t land
en snoavns zyn de skaduwn oale kere langre
en snachs kan t indeluks dundern en weerluchtn
moa Frank voarspelt ne noazoomre voe noaste weke
en ze zyn veske lynn an t trekkn nu t skoole erbegunt
en de courgettn willn nie mée groein
en de pompoenn begunn te barstn
en uj upstoat zit r n kobbe in de wosbak
en de langpoatmuggn krygn atakke by de lucht
en m oan de druuvn moetn trekkn

Up n tilleviesje wemelt t van de busbrandn
en de fazantn da z in voarjoar een uut gezet
t joaln nog ookn up de veldn en oedn under bezig
mè under dikke t eetn binst da ze wachtn up de joagers
en de venkel ée ne stok noadig voe rechte te bluuvn
en t ges lig vul mè gestookn appels
die deur t gewicht los moetn loatn
en t is nog moa neegne en t is weeroal doenker
en oast joe u je joe nog moe inskryvn in n academie
en ge moe je n oetewerk nog doen (of is t were voe noast joare)
en ge moet uplettn voe de goatn in de boane
en n asfalt warmt nog oalsan up
moa de zoomre begunt zakkn oender eur oogn te krygn
en in t tuuncentrum zyn de vaste plantn an min dertig procent
en in de wée lopt r ne zebra mè ne péerdekop

N DAG DA ME METER GIENK

N dag da me meter gienk, lange geleen
noenkels en tantes kwoamm van oale kantn
éest a z in de zetel geleegn, ze voelde eur nie goed
en me moeder ad n docteur loatn komm
en oal ist da ze stille lag en nie bougeerde
zeit n ton n twuk da k noais mée een vergeetn
'Ze doet d éne attakke achter d andre'


Da wos in t begun van de weke

Kweet nie mée mè wukne n oto da we réedn
moa t wos ne groatn want ik en me voadre
zyn der mee achter n zieknuusbedde gewist
en n poar doagn loatr brochtn we t were
en me voader zei: 'Zie j t nu?
Wuk dat t leevn moa is?'

K werkte snachts in ne spinnery –
doa woa da de Colruyt nu is -
en k weunde der neevnst in éen van die uuzn -
woa da da groa gespling nu is -
en uk snuchns tuus kwoame
durfde k de lucht nie ansteekn

Moa k a nog moa gedoan mè werkn
en koste nog nie derik goan sloapn
(k oarde eur kort piepnd oasmen in n doenkern)
en mè de koptillefon luusterde k
in de zeetle éest nog n bitje noa muziek
en in die weekn (oe zoeke t kunn vergeetn?)
wos da om de verandern dag noa d éeste drie
en d andre doagn noa t latste nummer
van Talk Talks 'Spirit Of Eden'

Eegluk wos z ier in vakanse omda t byna kerstdag wos;
z a géen goeste voe oalene tuus te zyn up zukke doagn
want ze voelde eur ton oal nie goed
(wien a ter kunn peizn
da z ier noais mée buutn gieng komm?)

En ten lange latste wos t dus kerstdag
en me noenkels en tantes kwoamm van oale kantn

A me moedre snuchns noa n docteur gebeld
of wos n gekomm en ad n miskien gezeid
da t nie lange mée gienk deurn?

Myn noenkels en me voadre zoatn an toafle in de keukn
en me tantes mè me moedre in de living
toen da de belle goenk:
meneer n docteur, gejoagd, in zyn kostuume;
achternoa wos ter n tante die zei dat t voer em
olyk wok ne féestdag wos

Meetre lag te kreveln in da bedde up wieln
binst da héel de famielje roend eur stoend
n docteur makte n spijtje geréed en ommèdekée
rechte meetre eur en zei –
vrée roar voe eur were en mè zoaveel poer t oarn spreekn –
'GY GOA MY VERMOARDN!'

Me noenkels en tantes, me moedre en voadre
wiern wit van t verskot en zeidn:
'moa moedre toch, t is meneer n docteur!'
En n docteur zelve wos lik wok n bitje
in z n gat gebeetn:

'Moa Anoa toch, k ée oal joe joenges
up de wéreld gezet!'

T is dertig joar geleen, moa k weete nog
oe da w ollemoale voenn da z overdréef
en ton die geure da k noais mée goan vergeetn
want t woarn eur latste woordn

Vuuf minuutn loatr wos t gepasseerd

SLYTN

Méen der tegoare toch n poar joar
over gedoan voe toet ier te komm
t is roar u j bepeist oe da j my nietn zei in t begun
binst da k nu oast nie mée zoender zoe kunn -
moeste k t geloovn en myn erte loatn spreekn -
moa t leevn is wréed en t moment is gekomm
en oeveel zéer da t wok doet ier skéen uuze weegn
k hoope da j t verstoat da t nie mée goat
da t éegluk oal lange nie mée gienk


T is nog niemand die t ziet
want oal buutn is ter nie vele van te zeggn
(ten woare da t rint) moa t is ne messienk van binn
en miskien eeke t te lange g éert
en a k der voarn moetn kykn
moa nu zyn de boann t sop nie mée wéerd
en lat uus in de plekke van mè verwytn te smytn
probeern van skoane uut mekoar te goan
en beseffn: m éen uus beste gedoan

K appresjeere t da j my nog noa de wienkel
ee gebrocht woa da k nieuwe een gekocht
en junder ton in under dooze een gestookn
en tuus gekomm in de kasse gezet
want oe versleetn en ofgeleefd da ze wok meugn zyn -
ze van n éeste kée in de vuulbak catapuulteern
ee k nog noais over myn erte gekreegn
da goa t éest were n bitje moetn slytn

Sommigte stoan ier oal joarn
te verstervn en stof te vergoarn
moa kweete t, ge kunn nie bluuvn spoarn
en up nen dag goa j plekke moetn moakn
moa k zyn bly da j der gewist zyt voe my
gee my roendgedreegn up goe en slichte doagn
ge torte voe my zels zoender moeiluk te doen
in ne stroent of up ne noagle, gelukkigluk
nie up t selste moment en in die volgorde
Ja, kee t ierboovn oal gezeit:
m een tegoare véel boane ofgeleid

Moa ut ne troast mag zyn:
t is miskien nie t selste kleur
moa van model zyn t héel dezelste
en angezien de lientn nog goed woarn
goa k dedee nog up gebruukn en de nieuwe spoarn
en uk nu noa beneen goa kykn en n bitje
mè me n oogn nypn kunne k junder
were zien lik da j wos
lange geleen

PRYS

ge peis miskien dat voe nietn is
da j moa te pakkn ee
da j nie moe betoaln
woarom zoe j der nie van profiteern?


moa ge makke t jezelvn wys
gee nietn voe nietn
up d éen of d andre maniere
betoal j ookn de prys

dus eej t nie noadig
geboart da j t nie ziet, latte t liggn
droait joe omme, lopt weg!
en anders: begun moa te spoarn

FELA KUTI

Je zat doa lik oalsan, mè dien eksoed die probeerde voe
Borsalino te léern – en je kéek noa my, boovn z ne bril
Diene blik woa da j up slag verliefd up wos
en woa da de vrouwn nie bestand teegn woarn
en at nie gewist van die zworte tandn, ja z oal gèt!
Der zyn (woarn) géen twee zukke! (sjanse)


K woare wok nog noais n twien teegn gekomm die lachte lik em
oal die tandn bloat, hiknd, zyn oenversneen enthousiasme
oalsan oenderd procent, puur natuur, géne totetrekker
en oe skéef dat n wok wos, rechte in zyn skoenn
zels ut n – lik oalsan – overdréef, die vertelliengn!
T zoe méer zukke moetn zyn! (nuja)

Je kéek dus boovn zne bril, zyn oogn brandn twées
deur myn vel, gy kunt da zei t ne, zukkn féeste droain
de muziek da w in de Combi droein, doa woarn
w uuzne tyd voaruut en je gaf my ne duw -
nen duw krygn van Sirre, da dei oalsan deugd – moa
k loage verre van myne stoel en vanneigns dat n lachte

We zoatn an n toagske, droenkn kaffie mè dreupels
en der stoenn bakkn mè ploatn voar uus neuze en derachter
lag ter n zoale en oal is t da we der nog noais woarn gewist,
en k zels nie wiste oe da we doa woarn gegrocht,
deijn we der nie roar van da we doa zoatn, en k kéeke noa Sirre
en k zeie: Sirre toch... De Combi... Da s zoalange geleen!

Géen mins die da nog wit...
D oede zyn t vergeetn, en d joenge een t noais geweetn!
T is doavoarn, zei Sirre, da w t sjuuste moetn doen
En weet je wuk? K goa Fela Kuti vroagn!
Zy j doa were? zeie k, Fela Kuti kan ier nie binn mè oal ze volk,
en doaby, j is doad. Moaja, peisde k, gy zy wok doad

STOEL

Een héel stik vodder in de zoale, beneen -
dichte by t podium - zat r een vrouwe bachn eur te kykn
rechte noa my, en kéeke were moa ze verpinkte nie
N bitje loatr zoage k da ze nog ookn an t kykn wos –
eur oanzichte oenveranderd - moa géen spoar van herkenninge
of vriendelijkheid, nietn in héel da weezn

Ommedekée stak z eur and up, en ton – eevn zére –
dei ze t were noa beneen, en were omoge
Der bougeerde lik n twuk by eur moendoekn
moa zeker woare k t nie want t wos sebiet were weg 
binst da z eur and liet zakkn, en ton dei ze t were omoge 
en nu kost je t beter zien: t wos lik da ze probeerde te lachn

K zoate an t begun van de gank, en neevnst my
kwam der ne vint voa n dag die van vanboovn
over de uutgerokkn bordeau treedn in tapis-plain
noa beneen liep, n bitje krom deur de joarn
moa je droeg n veste up zyne n éne oarme
en mè z ne n andern zwoaide ne noar eur mè z ne wandelstok

T lachske smolt lik sneeuw voa de zunne
en eur oanzichte wos skier direct were
lik of da t doavoarn wos gewist
Ze trok eur bloeze rechte binst
da ze noa vanvoarn droaide
n ze pakte de sjakosse van de stoel neevnst eur

GOD IS IER NIE

Beste vijand, doe moa voars lik da j
bezig zyt – k ee God an myne kant
Beste vijand, duuk joe zoa verre
meugluk weg want God is ier, by my

Beste vijand, geloof my nie, geloof
my noais – miskien is God ier nie
Beste vijand, ge zy goe bezig, doe
zoa voars! Miskien is God mè gy