RIJK

De man behoorde tot het slag dat ooit als kapstok begon maar ondertussen in de kleerkastfase terecht gekomen was. Hij was ongeveer even groot als ik en droeg vrijetijdskledij die hier en daar onder een laag roet bedekt ging. Ook over zijn gezicht zaten enkele zwarte vegen waardoor hij een beetje een verkenner op patrouille leek. Zijn enkele dagen oude stoppelbaard deed vermoeden dat hij zich enkel in het weekend schoor. Op het eerste zicht had zijn verschijning iets brutaals en vrolijks, maar dan met een trieste sluier eroverheen.
Dat het slechts om één kachel ging, bleek hem plezier te doen.
'Ik heb mijn deel al gehad voor vandaag' verzuchtte hij terwijl hij een kuipstofzuiger met zich mee rolde. Dit was niet de man met het Franse accent waarmee ik aan de telefoon afgesproken had. Plots hield hij halt, veegde een grote zwarte hand aan zijn broek af, en stak die toen naar me uit: 'trouwens, ik ben Franky!'

'Nen Dovre! Ik heb er ook een maar die van mij is breder.' Hij bestudeerde de ruimte tussen zijn enorme handen terwijl hij ze steeds verder uiteen hield, zodat zijn houtkachel uiteindelijk bijna twee keer zo breed werd.
'Waarschijnlijk de beste investering ooit geweest. Mijn broer heeft een meubelbedrijf, en regelmatig haal ik zijn afval op. Restanten van leemplaten, triplex en MDF. Alles gooien we in die kachel, zelfs melkverpakkingen en plastic flessen; zo besparen we ook nog eens op PMD! Het helpt allemaal warmen!' Hij stak de stekker van de stofzuiger in het stopcontact, viel voor de kachel op zijn knieën terwijl het monster gierend tot leven kwam, opende het deurtje en zoog het restant aan as, houtskool en onverbrande resten op.

'IEDERE DAG MOET IK EEN VERSE BROEK AAN', riep Franky, hoog boven het hels fluitende lawaai uit. Ik keek naar zijn broek. Het was een op verschillende plaatsen gescheurde jeans die er eerder uitzag alsof hij reeds een maand rond die billen zat. 'MIJN VROUW DACHT DAT ZE HET OPGELOST HAD TOEN ZE OP EEN DAG EEN ZWARTE OVERALL MEE NAAR HUIS BRACHT. DIE HEB IK EEN KEER AAN GEHAD. BENAUWELIJK! NET ALSOF JE LIJF IN EEN GEVANGENIS ZIT!' De stofzuiger viel stil.
'Ik koop mijn broeken in zo'n outlet store, van die kledingstukken waar een klein mankement aan is. Bikkembergs, Michalsky, Dolce & Gabbana..., allemaal aan tien, vijftien euro 't stuk, in plaats van twee, drie, vierhonderd. Dat betaal ik niet voor een broek! Ik ga liever een côte à l'os eten met de vrouw. En het enige wat aan die dingen scheelt, is een knoop die ontbreekt, of een zoom die loszit...' Hij rolde de stofzuiger achteruit, legde een hand op de vensterbank naast hem en duwde zich op. Nu pas kwam die uitpuilende buik volledig tot zijn recht. 'Heb je een blaadje en een balpen?' Franky begon te tekenen, een plattegrond, noteerde straatnamen en omcirkelde iets vierkants dat een gebouw moest voorstellen. Toen gaf hij mij het vel papier terug. 'Voor als je nog eens een broek nodig hebt' zei hij, en ineens gingen zijn wenkbrauwen omhoog waardoor zijn ogen een stuk groter werden, alsof hij een openbaring kreeg, 'of schoenen, want die hebben ze daar ook!', ging enkele stappen achteruit, en showde toen een stel laarzen door zijn broekspijpen op te trekken. Van die goeie, ouderwetse cowboylaarzen.
'Vijfentwintig euro', zei hij. 'Echt pythonleer. Heb ik in Sluis zien staan voor vierhonderd.'

Voorzichtig trok Franky de kachel vooruit, zodat de pijp van de muur loskwam, en schoof het gevaarte opzij. Opnieuw zakte hij op zijn knieën, stak de zuigmond in de muuropening, en stelde de stofzuiger in werking die bij het sombere vooruitzicht in een woest gehuil losbrak. Ik zag hoe de brokstukken schokkend door de meterslange slurf naar de maag van het gillende monster werden geslingerd.
'MIJN DOCHTER MOEST VANMORGEN BINNEN IN HET ZIEKENHUIS. TOEN ZE WAKKER WERD VERTOONDE HAAR LINKERKANT VERLAMMINGSVERSCHIJNSELEN.' Franky wendde de zijkant van zijn hoofd in mijn richting terwijl hij tegen de schoorsteen schreeuwde. 'NIET ECHT VERWONDERLIJK ALS JE REKENING HOUDT MET HAAR OVERGEWICHT. MAAR ZE WAS BANG DAT DE DOKTERS WEER GINGEN BEWEREN DAT HET ALLEMAAL IN HAAR HOOFD ZIT.' Hij schakelde de stofzuiger uit, reed het gevaarte opnieuw achteruit, en schoof een lange plastic tas naderbij die hij openritste.
'Ze is al eens eerder opgenomen met een depressie. Niet echt een verrassing, als je haar moeder kent...'

Hij haalde er een stuk buis met een grove borstelkop uit, draaide het ding om en schoof de kop in het schoorsteengat. Daarna haalde hij een tweede buis te voorschijn, draaide die ook om, en schroefde de twee uiteinden aan elkaar. Opnieuw haalde hij een stuk buis te voorschijn, schudde zijn hoofd, toen de zak met onderdelen en vloekte: 'Verdomme, ze zitten er allemaal omgekeerd in!'
Tenslotte vroeg hij me om even te gaan zien of de borstelkop reeds door de schoorsteen stak. Ik liep naar buiten en stond een tijdlang naar boven te staren. Er gebeurde niets. Uiteindelijk ging ik weer naar binnen. Franky was overeind gekomen, en rookte in gedachten verzonken een zelfgedraaide sigaret. Ik zei dat er nog altijd niets te zien was. Hij schrok, 'ah, maar ik dacht dat ik je had horen roepen', zei hij, viel onbarmhartig op die knieën, en schroefde er nog een stuk op. Het ging moeizamer dan de rest, en met een vertrokken gezicht maakte hij een knik met zijn hoofd, de sigaret tussen de tanden geklemd. Ik ging nog eens kijken. Een zwarte krullenbol stak boven de schoorsteen uit, als een vroege zwarte piet die controleerde of de kust vrij was.

'En te bedenken dat ik mijn eigen schoorsteen niet mag kuisen', mompelde hij met de peuk nog steeds tussen de lippen terwijl hij het laatst gemonteerde stuk met lange halen op en neer schoof en zo de binnenkant van de schoorsteen schuurde met de borstelkop.
'Dat telt niet voor de verzekering. Zo moest ik - ik woonde toen nog bij mijn ex in Gent - een schoorsteenveger bellen! Toen die klaar was, rekende hij me 135 euro aan. 135 EURO! Voor met moeite een half uur werk!' Franky keek even naar me met een verbijsterde blik, alsof hij het nog steeds niet kon bevatten en begon de stukken daarna weer uit elkaar te halen. 'Deze stofzuiger kost 150 euro, en zo'n set borstels kun je in elke stock voor minder dan 50 euro vinden.' Hij schudde het hoofd, en duwde het restje van zijn sigaret uit in de kachel. 'Het probleem is dat ze allemaal veel te snel rijk willen worden.' Hij ritste de zak dicht. 'En toen die oplichter weg was, keek ik nog eens goed naar die factuur, en zag ik dat de achterkant reeds een contract voor volgend jaar was!'
Hij schoof de kachel terug, en bracht de pijp weer in het gat in de muur. 'En wat kun je eraan doen? Je hebt dat attest nodig om in orde te zijn met de verzekering.' Hij legde zijn hand op het raamkozijn en kwam moeizaam overeind. Ik wendde mijn blik af.
'Hoewel. Ik heb zelf eens een schoorsteenbrand gehad. De boel toen gewoon laten fikken. Mijn schoorsteen was nog nooit zo proper geweest! Maar ik had wel een waterslang op iedere verdieping klaargelegd. Want je weet natuurlijk maar nooit, ergens een barstje in de muur en voor 't zelfde geld brandt je huis af!'

Ik vroeg of ik hem iets kon aanbieden, een koffie, of iets anders.
'Nee, geen koffie voor mij, daar word ik veel te nerveus van. Maar moest je een biertje hebben, dat zou ik niet afslaan!' Terwijl Franky zijn materiaal inlaadde, schonk ik een glas bier uit. Toen hij weer binnenkwam, had hij een aktetas bij. Daar haalde hij een factuurboek uit. 'Heeft de Fransman de prijs gezegd?' Hij keek me strak aan. 'Euh, nee', zei ik, 'ik dacht dat het een vaste prijs was'.
'Natuurlijk is het een vaste prijs', zei hij. 'Maar uit beleefdheid zou hij toch de prijs kunnen zeggen. Voilà, dat is dan negentig euro.' Hij schreef een attest uit. 'Dat scheelt toch de helft met mijn collega in Gent, hé. Je kunt ook meteen een afspraak maken voor volgend jaar.' Ik lachte, maar hij keek me ernstig aan.
'Want het probleem is, als je ooit zo'n attest bij je verzekering gestoken hebt, diezelfde verzekering je nadien nauwlettend in het oog houdt.'

Plots haalde hij de schouders op, en nam een forse teug van zijn pint.
'Ik kan het niet laten', zei hij. 'Heel mijn leven zelfstandig geweest, en een paar jaar geleden liet ik mijn boekhouder eens uitrekenen hoeveel mijn pensioentje zou bedragen. Ik heb de firma toen snel verkocht! Gelukkig was één van mijn werknemers bereid om de zaak over te nemen, een Fransman die al twintig jaar voor me werkte. En toen hebben we de rollen omgekeerd, en ben ik bij hem in dienst gegaan. En nu zit hij aan mijn bureau...' Hij stond een tijdje dromerig naar buiten te staren toen plots een krachtige boer weerklonk.
'O pardon', zei Franky en stak zijn factuurboek weer weg. 'We gaan er de brui aan geven voor vandaag'. Hij goot de rest van het glas in één keer naar binnen. Opnieuw veegde hij zijn hand aan z'n broek af, en stak die naar me uit. 'Je hebt mijn telefoonnummer op dat papier daar', hij knikte naar de factuur, 'en niet vergeten van die broeken, het is topkwaliteit en wat je uitspaart kun je aan een lekker stuk vlees uitgeven', hij knipoogde, 'en als er iets scheelt, eerst naar mij bellen!' De deur viel dicht. De ruimte herademde. Ik keek naar de klok. Het was precies drie kwartier later.